فوبی چیست؟

فوبی چیست؟

فوبی ترسی است دائمی از بعضی اشیاء یا موقعیت ها که هیچ خطر واقعی برای شخص نداشته و بی تناسب اغراق آمیز شده است. فوبی از واژه یونانی فوبوس (نام خدای ترس یونان) گرفته شده است که با نقاب به صورت و زره ای بر تن برای ترساندن دشمنان در صحنه ظاهر می شده است.

فوبی ممکن است نه فقط به یک ترس مخصوص نسبت به بعضی اشیاء یا موقعیت ها دلالت کند، بلکه ممکن است به یک الگوی کلی ترس و رفتار اجتنابی دلالت داشته باشد.

تاثیر جامعی که این نوع ترس بر روش کلی زندگی فرد دارد، در ۱۹۶۸ اسنیت (Snaith) را بر آن داشت که معتقد شود باید عبارت «ترس های مربوط به نا ایمنی نامشخص» جایگزین ترس از مکان های سرباز شود.

اغلب افراد ممکن است ترس های بی دلیل کمی داشته باشند ولی در فوبی این ترس ها شدید است. افراد مبتلا غالبا می پذیرند که هیچ دلیلی وجود ندارد که از چنین شیء یا موقعیتی بترسند.

ولی اظهار می دارند که قادر نیستند خود را از آن رها سازند، و اگر به جای اجتناب از موقعیت ترس آور، کوشش کنند به آن نزدیک شوند، اضطراب بر آن ها مستولی شده و ممکن است به احساس خفیف ناراحتی و فشار، تا حمله ی اضطرابی شدید، منتهی گردد.

فوبی انواع متععدی دارد از قبیل ترس از مکان های سر باز، ترس از مکان های سر بسته، ترس از بلندی، ترس از طوفان و رعد و برق، ترس از خون، ترس از میکروب و آلودگی، ترس از تنهایی، ترس از تاریکی، تر س از شلوغی، ترس از بیماری و تر س از حیوانات.

اما سه طبقه عمده فوبی مشخص شده است:

۱٫ ترس از مکان های سرباز: مانند ترس از وارد شدن به مکان های نا آشنا، که از متداول ترین آن هاست.

۲٫ ترس اجتماعی: مانند ترس و ناراحتی از تماس و ارتباط با موقعیت های اجتماعی، به ویژه موقعیت هایی که ممکن است فرد توسط دیگران مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد. در نتیجه می کوشد تا از ارتباط و داد و ستد های اجتماعی بپرهیزد؛ مثلا ترس از صحبت کردن در جمع، ترس از عمل کردن در برابر دیگران، ترس از استفاده از دستشویی عمومی، ترس از خوردن در حضور دیگران و ترس از تحقیر یا شرمسار شدن.

۳٫ ترس ساده: مانند انواع گوناگونی از ترس های غیر منطقی مثل ترس از تاریکی، بلندی، حیوانات، بیماری، میکروب و از این قبیل.

علایم بالینی فوبی:

اضطراب شدید، تپش قلب، تعریق، لرزش، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، گاهی غش، خستگی عمیق، بیماران فوبیک معمولا علاوه‌بر ترس علایم نوروتیک دیگری نیز دارند مانند سردرد، درد پشت و شانه، ناراحتی‌های گوارشی، درد معده، فکرهای وسواسی، احساس حقارت.

پیش آگهی:

اختلالات فوبیک در تمام انواع خود تمایل به مزمن شدن دارند، نسبت به درمان بسیار مقاومند و بهبود خود به خود به ندرت مشاهده می‌شود.

از عوارض بیماری، ناتوانی‌های اجتماعی، تحصیلی، شغلی و گاهی زناشویی را می‌توان ذکر کرد، آگورا فوبیا منجر به ناتوانی شدید و گاهی خانه‌نشینی دایم می‌شود.

بعضی از رفتارهای اجتماعی نیز خود تظاهری از فوبیک است. بچه‌ای که از تزریق ترسیده تزریقاتی می‌شود، فردی که از زخمی شدن و جراحت می‌ترسد، یا از زخمی کردن دیگران می‌ترسد ممکن است جراح شود حتی گاهی عشق به ورزش‌های خطرناک تظاهری از رفتار فوبیک است.

شروع و اپیدمیولوژی:

فوبی معمولا در نوجوانی و اوایل جوانی و به‌طور ناگهانی و با حملات اضطراب شدید در مواجهه با شیء یا موقعیت شروع می‌شود، شیوع آن حدودا یک‌درصد جمعیت است، در خانم‌ها ٧٠‌درصد و آقایان ٣٠‌درصد است، کمتر از حدود ١٠‌درصد بیماران دنبال معالجه می‌روند.

علل بیماری:

واکنش فوبیک ممکن است از یک ترس ساده در کودک سرچشمه گرفته باشد و بر اثر تشابه و همانندی تولید شده باشد مثلا نوزادی را که والدین یا اطرافیان بالا و پایین می‌اندازند و با او بازی می‌کنند ممکن است در نوجوانی دچار ترس از ارتفاع شود، یا کودکی را که پدر به اصرار سعی دارد وارد آب کند و شنا به او یاد دهد ممکن است فرد را دچار ترس از آب کند، ممکن است سرچشمه ترس یک حادثه فراموش شده باشد، ممکن است ترس از احساس گناه فرد نشأت گرفته باشد، ممکن است ترس جابه‌جایی یک تشویش باشد، گاهی ترس از وسوسه‌های جنسی یا تجاوزکارانه و تبدیل آن ایجاد شده باشد، ممکن است ترس از احساس گناه و تنبیه خود حاصل شده باشد، یک تجربه ترس‌آور در گذشته ممکن است اساس ترس فعلی شخص باشد.

معمولا در فوبی علت ترس سرکوب شده و پیدا کردن آن دشوار است. از دید روانکاوی اضطراب اخته شدن، جدایی و پرخاشگری در دوره‌های مختلف رشد می‌تواند به وسیله مکانیزم جابه‌جایی به فوبی منجر شود.

درمان:

تقریبا تمام روانشناسان از مکاتب مختلف عقیده دارند که بیمار فوبیک را باید با وضع فوبیک مواجه کرد. البته بعضی به روش درمانی حساسیت‌زدایی تدریجی و بعضی‌ها به روش غرقه‌سازی اعتقاد دارند. فرار از موقعیت وضع را مشکل‌تر می‌کند، فرانکل در زمینه درمان ترس معتقد بود اجتناب از نگرانی خود موجب افزایش نگرانی می‌شود.

روان درمانی:

هدف روان درمانی شفا بخشیدن بیماری یا تخفیف آن است، روان درمانگر به منظور زدودن یا تخفیف علایم موجود و جنبه‌های مختلف رفتار و به عقب انداختن بروز و پیشرفت علایم و ناتوانی، ارتقاء بخشیدن به رشد جنبه‌های مثبت شخصیت، تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس بیمار با وی رابطه برقرار می‌کند.

دارو درمانی:
می‌توان در درمان فوبی همزمان با روان درمانی و رفتار درمانی از نرولوپتیک‌ها با دوز کم، بنزودیازپین‌ها مثل اکسازپام و آرامبخش‌های دیگر نیز استفاده کرد.

دوستدارتان محمد جانبلاغی